Bhutan, đất nước hạnh phúc

BHUTAN & CHỈ SỐ HẠNH PHÚC QUỐC DÂN

Trong khi cả thế giới lựa chọn chỉ số GDP (Gross Domestic Products - Tổng sản phẩm quốc nội) làm thước đo thịnh vượng và phát triển, thì riêng tại Bhutan được thay bằng chỉ số Hạnh phúc Quốc dân - GNH (Gross National Happiness)

Những cánh rừng ngọn núi xanh bát ngát, tu viện tịch lặng uy nghiêm, niềm vui lấp lánh trong ánh mắt người dân, sự yên bình sung túc thể hiện trên từng lá cây ngọn cỏ… Tại đất nước hạnh phúc nhất thế giới này, hầu hết người dân đều thỏa mãn với cuộc sống của mình còn du khách đã đến một lần đều muốn quay trở lại.

Đứng ngoài thế giới văn minh

Trước năm 1974, nhiều người không biết đến sự tồn tại của đất nước Bhutan nhỏ bé, nằm lọt thỏm giữa trập trùng rừng núi dãy Himalaya. Khi ấy, người nước ngoài không được phép nhập cảnh vào Bhutan, còn người Bhutan thì không có điều kiện để ra nước ngoài.

Hơn 30 năm sau, Bhutan vẫn gần như đứng ngoài thế giới văn minh. Đây là quốc gia cuối cùng có sóng truyền hình (năm 1999). Cả nước chỉ có duy nhất một sân bay, với một đường băng, nơi máy bay chỉ có thể lên xuống vào ban ngày, trong điều kiện thời tiết tốt. Trên khắp thế giới, chỉ có 8 phi công có đủ khả năng và bản lĩnh để được phép hạ cánh ở Bhutan.

Với hơn 60% diện tích lãnh thổ còn rừng bao phủ, ngay cả các đô thị lớn của Bhutan cũng tràn ngập màu xanh. Họ không đẩy mạnh phát triển công nghiệp, thay vào đó là duy trì cuộc sống thanh bình, chậm rãi của người dân, không “đô thị hóa”, không “hiện đại hóa”, chỉ chú trọng chất lượng cuộc sống và các giá trị tinh thần. Chính vì vậy, kể từ năm 1971, Bhutan đã loại bỏ chỉ số GDP, thay bằng chỉ số hạnh phúc quốc dân - GNH. Chỉ số này được tính toán hàng năm. Theo đó, đời sống tinh thần, thể chất, văn hóa-xã hội của người dân, việc bảo vệ tài nguyên, môi trường quốc gia… được đưa lên hàng đầu.

4 “nguyên liệu” làm nên Hạnh phúc

Vị vua thứ tư, Jigme Singye Wangchuck là người đề ra tiêu chuẩn 'chỉ số Hạnh phúc Quốc gia' để đánh giá mức độ phát triển của đất nước thay cho các chỉ số kinh tế phổ biến như GDP, GNP... Bhutan là quốc gia đầu tiên và duy nhất trên thế giới áp dụng GNH. Nhà vua cho rằng 4 điểm mấu chốt để làm nên Hạnh phúc Quốc gia là: Phát triển bền vững, Bảo vệ môi trường, Bảo tồn văn hóa và Lãnh đạo tốt. Tất cả các luận điểm này đều được vua Jigme Singye Wangchuck thực thi một cách hiệu quả.

Thủ đô duy nhất không đèn giao thông

Sân bay duy nhất của Bhutan, nằm cách thành phố Paro 6km đón tiếp khách phương xa bằng những thửa ruộng bậc thang vàng óng ả, tỏa ra mùi hương no ấm của lúa chín. Phía sau những thửa ruộng ấy, Paro mở ra đột ngột như một câu chuyện cổ tích: Những tu viện Phật giáo Tây Tạng trầm mặc trong khói hương, thấp thoáng bóng cà sa đỏ thắm của các tu sĩ. Những khung cửa chạm trổ cầu kỳ, treo đầy những chùm ớt chín, lấp ló nụ cười nửa thân thiện, nửa tò mò của các cô bé, cậu bé má đỏ hồng. Những con phố nhỏ, sạch bong, yên tĩnh, được viền bằng những ngôi nhà xinh xắn sơn màu trắng hoặc vàng nhạt. Cảnh vật nhuốm màu thời gian huyễn hoặc như hiện ra từ một quá khứ xa xôi.

Kiến trúc Bhutan gây ấn tượng mạnh và hoàn toàn khác biệt với tất cả những quốc gia còn lại trên thế giới. Tất cả nhà cửa ở đây, dù mới xây, đều mang dáng vẻ cổ kính. Không có bóng dáng của cao ốc hiện đại kiểu kiến trúc hình hộp phương Tây. Nhà nước Bhutan có quy định rất rõ ràng về chiều cao cũng như phong cách của các tòa nhà để đảm bảo mọi đô thị đều là một thể thống nhất, hài hòa, phản ánh rõ nét sắc thái văn hóa truyền thống của đất nước.

Ở Paro hay kể cả Thimphu, thủ đô đồng thời là thành phố lớn nhất của Bhutan, hầu như không có cảnh tắc đường. Xe cộ ít nên không khí trong lành. Thimphu có lẽ là thủ đô duy nhất trên thế giới không có đèn tín hiệu giao thông. Trước kia, ở đây cũng đã từng có một cái, nhưng người dân không thích vì cho rằng nó kệch cỡm và không hài hòa với cảnh quan chung. Vì thế chính quyền thành phố đã cho dỡ bỏ và thay vào bằng một vị cảnh sát.

Hạn chế du lịch, bảo tồn di sản văn hóa

Bhutan mở cửa để phát triển du lịch, nhưng đồng thời áp dụng chính sách rất chặt chẽ để hạn chế số lượng du khách hàng năm trong khả năng đáp ứng của cơ sở hạ tầng địa phương và không ảnh hưởng đến môi trường cũng như di sản văn hóa.

Cách quản lý số lượng du khách cũng rất độc đáo: Bhutan không hạn chế cấp visa, nhưng quy định mọi du khách đều phải mua tour trọn gói của các công ty do nhà nước cấp phép hoạt động, với mức phí tối thiểu cho một ngày lưu trú là 200 USD. Mức giá này giúp ngành du lịch Bhutan, dù chỉ phục vụ một lượng khách nhỏ, nhưng vẫn đảm bảo mục tiêu lợi nhuận và bảo tồn.

Đốn 1 cây xanh phải trồng bù 3 cây

Theo sắc lệnh của nhà vua, cứ đốn 1 cây xanh vì bất cứ mục đích gì thì đều phải trồng bù 3 cây mới. Nhờ thế mà cho đến nay, hơn 60% diện tích Bhutan vẫn còn rừng bao phủ và 1/4 lãnh thổ là các công viên quốc gia. Túi nylon bị cấm sử dụng từ lâu. Thuốc trừ sâu, thuốc kích thích tăng trưởng và chất bảo quản là những thứ xa lạ đối với nông dân. Các chính sách này đã giúp Bhutan giữ được môi trường nguyên sơ và hệ sinh thái đa dạng vào bậc nhất thế giới.

Đất nước duy nhất trên thế giới không có cướp hiếp giết và ma túy

Rất ít quốc gia có thể bảo vệ bản sắc văn hóa chặt chẽ như Bhutan. Đường phố tràn ngập sắc màu rực rỡ của gho (áo khoác dài đến gối, thắt lưng ngang eo, dành cho nam giới) và kira (váy quấn của phụ nữ). Đa số người dân Bhutan mặc những trang phục truyền thống này hàng ngày, theo quy định của nhà vua.

Khi cho phép triển khai truyền hình và internet, nhà vua đã nghĩ đến các tác động xấu mà 'sản phẩm văn minh phương Tây' này gây ra cho người dân. Vậy nên các kênh truyền hình có tính chất khiêu dâm, bạo lực, Fashion TV, MTV... đều bị cấm. Chính vì vậy, chẳng ngạc nhiên khi ở thế kỷ 21 mà vương quốc này vẫn hầu như không có cướp hiếp giết và ma túy.

Giá trị văn hóa - truyền thống lớn nhất: Chân thật và Hướng thiện

Bhutan là quốc gia của những đền đài, tu viện cổ xưa. Người dân nơi đây là những Phật tử trung thành, đi đến đâu, bạn cũng sẽ thấy cờ phướn của nhà Phật tung bay, khung cảnh thiên nhiên hùng vĩ không hề bị tác động bởi bàn tay con người. Giá trị văn hóa Bhutan không chỉ nằm ở vẻ bề ngoài của người dân mà còn ghi dấu đậm nét trong tính cách họ: chân thật và hướng thiện theo đúng tinh thần Phật giáo (đạo Phật là quốc giáo với hơn 70% dân số là Phật tử).

Những biển hiệu trên đường phố khiến bạn mỉm cười

Khi đến Bhutan, người ta sẽ không thấy nhiều biển hiệu quảng cáo, thay vào đó là các câu khẩu hiệu khiến du khách mỉm cười, chẳng hạn “Sống là một hành trình. Hãy lên đường!”, “Hãy để thiên nhiên chỉ lối!” hoặc “Rất xin lỗi nếu có bất cứ sự bất tiện nào!”…

Vậy đó, chỉ số Hạnh phúc Quốc dân của Bhutan được hiện thực hóa trong từng chi tiết nhỏ của đời sống, và họ hy vọng những du khách đặt chân đến Bhutan cũng có thể được hưởng được hạnh phúc, dễ chịu trong cuộc sống của những người dân của vương quốc xa xôi, bí ẩn này.

97% dân số hạnh phúc

Trong một cuộc khảo sát năm 2005, 45% người dân Bhutan cho rằng họ rất hạnh phúc, 52% cảm thấy hạnh phúc và chỉ có 3% chưa hài lòng về cuộc sống của mình. Bhutan là một trong 10 nước đứng đầu thế giới về mức độ thỏa mãn của người dân và là nước duy nhất trong nhóm này có mức thu nhập tính theo đầu người chỉ hơn 1.800 USD.

Không hạnh phúc sao được khi trẻ em đi học không phải đóng bất cứ khoản tiền nào, mà còn được trợ cấp sách vở, lương thực. Người dân và kể cả du khách đều được chăm sóc sức khỏe hoàn toàn miễn phí. Dù còn hơn 30% dân số thuộc diện nghèo, nhưng ở Bhutan không ai bị đói, bị ốm đau không tiền chạy chữa, thuốc men hay lo con cái bị thất học...

Từ bỏ quyền lực vì lợi ích quốc gia

Quyết định chuyển thể chế nhà nước từ Quân chủ chuyên chế sang Quân chủ lập hiến do chính vua Jigme Singye Wangchuck đề ra. Lý do: Ông cho rằng, quyền lực tuyệt đối nằm trong tay nhà vua chỉ mang lại lợi ích cho đất nước khi đó là một vị vua sáng suốt, tận tụy. Nếu trong tương lai, người lên ngôi không đủ năng lực hay đạo đức, đất nước sẽ thiệt hại nặng nề. Chính vì thế Bhutan đã dân chủ hóa, chuyển quyền lựa chọn người điều hành đất nước vào tay nhân dân, thông qua việc bầu cử nghị viện. Đây là điểm mấu chốt để thực hành lãnh đạo tốt, một trong 4 nhân tố để tạo nên Hạnh phúc Quốc gia. Cuộc bầu cử nghị viện đầu tiên ở Bhutan được tổ chức vào năm 2008.

Quyết định Dân chủ hóa đất nước ngay khi đó đã khiến người dân Bhutan cảm thấy không hạnh phúc cho lắm, vì họ đã và đang rất hài lòng với sự lãnh đạo của nhà vua. Họ không biết sự thay đổi liệu có mang lại điều gì tốt đẹp hơn những cái họ đang có, hay chỉ dẫn đến xung đột và tranh chấp giữa các đảng phái chính trị. Nên rất nhiều người đã đến trước hoàng cung cầu xin nhà vua tiếp tục nắm giữ quyền lực tuyệt đối. Để thuyết phục người dân, vua Jigme Singye Wangchuck đã cho con trai mình (vua Bhutan thứ 5) đi khắp đất nước, tiếp xúc, gặp gỡ mọi tầng lớp nhân dân. Và vị vua 28 tuổi, tốt nghiệp đại học Oxford, Mỹ, đăng quang tháng 11-2008, là vị vua đầu tiên của chế độ quân chủ lập hiến tại Bhutan.

Giáo dục theo chuẩn “Nhà trường xanh”

Khắp các trường học tại Bhutan, học sinh được giáo dục theo chuẩn “Nhà trường xanh”: Bên cạnh các môn cơ bản, học sinh được học cách làm nghề nông, cách sống thân thiện với môi trường, được tham gia phân loại và tái chế rác của nhà trường... Đặc biệt, mỗi ngày đến lớp các học sinh đều có một khoảng thời gian để thầy trò cùng ngồi thiền. Chuông báo hết tiết là những đoạn nhạc du dương, thư giãn. Giáo dục Bhutan không đặt nặng việc các em phải là học sinh giỏi, họ chỉ muốn các em sẽ là những công dân tốt.

Vững vàng khi cả thế giới chao đảo

Trong 3 thập kỷ qua, Bhutan đã đề ra quan điểm đi đầu thế giới rằng hạnh phúc và sức khỏe của người dân quan trọng hơn việc tập trung mọi nỗ lực phát triển kinh tế. Sự lựa chọn này qua thời gian đã chứng minh rằng rất đúng đắn: trong khi cả thế giới lao đao trước các cơn khủng hoảng kinh tế, trước tình trạng thiên nhiên bị hủy hoại, khí hậu nóng lên… thì riêng quốc gia bé nhỏ Bhutan đã ngày càng nổi lên là một quốc gia thịnh vượng, phát triển bền vững và hiệu quả. Thiên nhiên được bảo tồn tuyệt đối, kinh tế, giáo dục, sức khỏe của người dân được chú trọng.

Và, những thành tựu đáng kinh ngạc của Bhutan đã minh chứng cho điều đó. Trong vòng 20 năm, tuổi thọ trung bình của người dân Bhutan đã tăng gấp đôi, 100% trẻ em được tới trường, mức độ trong lành của môi trường ở mức lý tưởng, thiên nhiên được bảo vệ tối đa, 60% diện tích quốc gia được che phủ bởi rừng… Bhutan cấm việc xuất khẩu gỗ, mỗi tháng đều có một ngày toàn dân đi bộ…

Bộ trưởng Giáo dục Bhutan - ông Thakur Singh Powdyel từng phát biểu: “Phá rừng phá biển để làm giàu thì quá dễ, đó không phải là cách để thịnh vượng dài lâu. Chỉ có cách bảo vệ thiên nhiên, môi trường, chăm sóc chất lượng cuộc sống người dân thì một quốc gia mới thực sự được coi là phát triển”.

Chỉ số GNH của Bhutan đang ngày càng thu hút sự quan tâm, khen ngợi của dư luận quốc tế, ngày càng có nhiều học giả từ khắp nơi trên thế giới tìm hiểu, phân tích. Bhutan đã khiến cả thế giới phải suy ngẫm khi nhắc đến quốc gia Châu Á bé nhỏ này.

[Nguồn: Tổng hợp

Ảnh: Vua và hoàng hậu đương kim của Vương quốc Bhutan & một Bhutan đầy sắc màu hạnh phúc]